NEDİR?

DEHA NEDİR?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite (DEHA)

"Kaç yaşına geldi hala söz kesmemeyi öğrenemedi." Uzun süre yerinde oturamıyor".Uygun olmayan

ortamlarda değişik sesler çıkarıyor."Yorulmak bilmiyor."Bunlar çocuğu hiperaktivite(aşırı hareketli olma) olan ailelerden duyulan sözlerdir.

Çocukluk döneminde yaygın olan bir nörodavranışsal bozukluktur ve erkek çocuklarında kızlara oranla daha yaygındır. Neden nörodavranışsaldır? Genetik faktörlerin etkisi var ve beyindeki limbik sistemin çalışmasındaki bozukluktan kaynaklanıyor.

Beynideki limbik sistem konsantre olma, plan yapma, davranışın kontrol edilmesi ve motivasyon süreçlerinden sorumludur.

Aşırı hareketlilik ve dikkat eksikliği dışındaki belirtileri; unutkanlık, tepkilerin kontrolsüzlüğü, ani ve dürtüsel tepkiler, kolayca başka şeylere saplanmadır. Bazı çocuklarda dikkat eksikliği ön plandadır bazılarında hiperaktivite bazende ikisi birden baskın olabilir.

Dikkat eksikliği

Çocuğun daha az eğlenceli bulduğu bir konudaki işini bitirmeden bırakması, dikkatini belli bir için dahi olsa o zihinsel uğraşta tutamaması ve görevini bitirmeden erken ayrılmak istemesi olarak tanımlanır. Ya dikkat süresi kısa olur yada dikkatin kalitesi yetersizdir. Eğer çocuğunuzda dikkat eksikliği olduğunu düşünüyorsanız şu belirtilere bakmalısın:

-Unutkanlık

-Belli sıra içinde takip edilmesi gereken yönergelere uymada güçlük çekmek

-İlginin sıklıkla başka yöne kayması

-Başlanan işi bitirememe

-Karşıdaki kişi konuşurken ilgi göstermiyor gibi gözükmek

Bir çocukta hiperaktivite yada dikkat eksikliği var diyebilmemiz için 7 yaşından önce başlamış olması ve birçok ortamda bu belirtileri gözlemleyebiliyor olmamız gerekir. Ayrıca çocuğun günlük yaşamını yada okul başarısını etkileyecek şiddette ve en az 6 ay bu belirtilerin gözlemlenebiliyor olması gereklidir.

Dikkat eksikliği olan bir çocuk derse başlamada güçlük çeker, derste dalar, tahtadakileri defterine geçirmede güçlük çeker.Zaten bu bozukluk okulun ilk yıllarında fark edilir.DEHA bozukluğu olan çocukların öğretmenleri çocuğun derslerde çok daldın, çevresiyle çok ilgilendiğini, kendisini hiç dinlemediğinden şikayet eder ailelerine. Çocuğun potansiyelini gerçekleştirebilmesi ve eğitim hayatında başarılı olabilmesi için tedavi edilmesi gerekir.

Bu çocukların dikkatlerinin dış uyaranlara kolayca kayabilmesi sebebiyle, genelde bizim fark edemediğimiz ayrıntıları fark etmede başarılılardır.

Hiperaktivite

Sürekli hareket halinde olma, sakin durmayı gerektiren yada oturularak yapılacak aktivitelere katılmada zorluk çekmektir.Hiperaktivtesi olan çocuk çok fazla ve gürültülü konuşur, sürekli bir şeylerle hareket haline meşgul olmak ister, diğerlerinin konuşmaları ve olayları yarıda keser. Tabiki hiperaktivite sadece aşırı hareketlilik ve enerjik olma durumu değildir. Aynı zamanda karmaşık ve amaçsız hareketliliktir.

Fakat DEHA bozukluğu olan çocuklar çok eğlenceli, ilgi çeken, renkli ve canlı şeylerin olduğu durumlarda örneğin televizyon, bilgisayar oyunları.. gibi aktiviteler karşısında saatlerce oturabilirler. Peki hem böyle olup hemde nasıl hiperaktif ve dikkat eksikliğine sahip olabiliyorlar? Çünkü oyunlarda ve televizyon karşısında pasif durumdalar. Bu aktiviteler hiperaktiflik tanısı koymada ölçüt değil. Bu yüzden ebeveynler " televizyon karşısında saatlerce oturabiliyor, ders başında on dakika durmuyor" diye yakınabilirler.

Ergenlikte hiperaktivitenin çocukluğa göre daha düzenlenmiş olduğu görülür genelde. Hiperaktivite ergenlikte aşırı kıpırtılı olma, yaşıtlarına göre daha çok hareketliliğe dönüşür. Tersi durum ise "hipoaktivitedir."Aşırı ağır hareket etme durumudur.

DEHA'nın bir sebebi dürtüselliktir. Yani sonunu düşünmeden eyleme geçme isteği, isteklerini erteleyememesidir. Eğer davranışınızı düşünmeden yapıyor ve erteleyemiyorsanız sizde dürtüsel davranıyorsunuz demektir. Dürtüsel davranış sergileyen çocuk kurallara uymada zorluk çeker buna bağlı olarak sıkça kazaya uğraması olasıdır. Hepimizin kafasında olan, söz dinlemeyen sürekli kafasını gözünü yaran o çocuk bu çocuktur. Dürtüsel davranan çocuklar yetişkinlerle ilişkilerinde sosyal sınırlarını bilmezler ve diğer çocuklarla ilişkilerinde de zorluk yaşar ve genelde grup dışı kalırlar. Ani öfkelenir ve macerayı severler. Bazı çocuklar bu davranışları istemeden dürtüsellik etkisinde yaptıkları için sıklıkla davranışın ardından üzüntü ve pişmanlık yaşarlar.